AstronomieAntwoorden
AstronomieAntwoordenBoek: Quasars

\(\def\|{&}\DeclareMathOperator{\D}{\bigtriangleup\!} \DeclareMathOperator{\d}{\text{d}\!}\)

Deze bladzijde beantwoordt vragen over quasars. De vragen zijn:

• [531] Hoe zijn de zwarte gaten in quasars ontstaan?
• [9] Wat is een quasar?

[9]

1. Quasars

Een quasar of QSO is een hemellichaam dat er op het eerste gezicht uitziet als een ster (dus als een lichtpuntje) maar bij nader onderzoek altijd blijkt te zitten in de kern van een melkwegstelsel. Een quasar is veel helderder dan de rest van het melkwegstelsel, en is daarom van veel verder weg te zien dan het melkwegstelsel zelf. De naam "quasar" komt van het Engelse "quasi-stellar radio source", dat weer "sterachtige radiobron" betekent, omdat de eerste quasars aan de hand van hun radiostraling ontdekt werden (in 1963). Aangezien quasars nu ook in allerlei andere soorten elektromagnetische straling gezien zijn worden ze ook wel "quasi-stellar objects" of "sterachtige objecten" genoemd: daar komt de afkorting QSO vandaan.

Sommige quasars zijn in radiostraling ook heel helder, maar andere quasars weer niet. Die klassen worden wel radio-stille en radio-luide quasars genoemd.

Astronomen denken dat quasars eigenlijk grote zwarte gaten zijn die grote hoeveelheden materie uit het omliggende melkwegstelsel invangen, en dat die materie tijdens zijn val zeer veel energie uitstraalt, niet alleen als zichtbaar licht maar ook als bijvoorbeeld radiogolven en röntgenstraling.

De van zichzelf helderste quasar die ik ken heet QSO B0827.9+5255 (maar heeft ook andere namen) en heeft een absolute bolometrische magnitude van −32,5, wat betekent dat hij zo helder is als 10¹⁵ of 10¹⁵ of 1.000.000.000.000.000 zonnen, en ongeveer 63.000 keer zo helder als ons hele eigen Melkwegstelsel!

De zwakste quasars hebben absolute bolometrische magnituden van −23, wat nog steeds ruim 10¹¹ of 10¹¹ of 100 miljard maal zo helder is als de Zon, en pakweg 10 maal zo helder als ons Melkwegstelsel. Alles zwakker dan dit wordt niet meer als een quasar beschouwd. Een Seyfertstelsel is een melkwegstelsel dat een quasarachtige bron in zijn centrum heeft die niet helder genoeg is om quasar genoemd te worden.

Quasars komen bij voorkeur voor in de zwaarste melkwegstelsels. Radio-luide quasars lijken een voorkeur te hebben voor elliptische stelsels, en radio-stille quasars voor spiraalstelsels. Alle quasars staan ver weg, wat betekent dat ze alleen lang geleden bestonden. Het lijkt er op dat veel zware melkwegstelsels in hun jeugd een tijdje een quasar bevatten.

Het vakbladartikel over QSO B0827.9+5255 (in het Engels) is Astrophysical Journal, vol. 505, p. 529 (1998)

[531]

2. Zwarte gaten in quasars

Een quasar is het zeer actieve centrale deel van een jong melkwegstelsel, dat heel helder is in diverse golflengtegebieden van straling. Men neemt aan dat de motor van een quasar een superzwaar zwart gat is. Gas en andere materie nabij het zwarte gat vallen door interne wrijving naar het zwarte gat toe en worden dan ook heel heet, waardoor ze veel straling (waaronder licht) gaan uitzenden. Zolang er voldoende gas rond het zwarte gat is zal dit proces door blijven gaat. Na een miljard jaar of zo is het gas in de buurt van het zwarte gat wel zo'n beetje op en neemt de straling navenant sterk af. Dan verliest het centrale deel van het melkwegstelsel de status van quasar, maar het superzware zwarte gat blijft. Ook onze Melkweg bevat hoogstwaarschijnlijk zo'n superzwaar zwart gat, en kan in zijn jeugd wel een quasar geweest zijn.

talen: [en] [nl]

//aa.quae.nl/nl/antwoorden/quasars.html;
Laatst vernieuwd: 2021-07-19