AstronomieAntwoorden
Mysterieuze Lichtverschijnselen in de Lucht

Wat was dat vreemde lichtverschijnsel dat je in de lucht zag? Er zijn veel natuurlijke zaken en door de mens gemaakte dingen die vaak voorkomen en die lichtverschijnselen kunnen geven, dus is het meestal niet nodig om meteen aan UFO's en buitenaardse wezens te denken als je een raar lichtje in de lucht ziet.

In de onderstaande tabel staan verschillende mogelijke bronnen van nachtelijke lichtverschijnselen genoemd, met een paar van hun kenmerken. Het "Brontype" geeft aan of het licht van natuurlijke of van kunstmatige oorsprong is. De kolom "Direct?" geeft aan of het licht je direct van de bron bereikt, of indirect na één of meer reflecties (of verstrooiingen). De "Duur" geeft aan hoe lang het verschijnsel vaak te zien is, en de "Variatie" hoe snel de helderheid van het verschijnsel verandert. De kolom "Geluid?" meldt of er geluid te horen kan zijn bij het verschijnsel.

-            

-            

Als je een vreemd lichtverschijnsel ziet, bepaal dan hoe lang het zichtbaar is en hoe snel de helderheid verandert. Kijk dan in bovenstaande tabel welke oorzaken daar bij zouden kunnen horen. Hieronder worden de verschijnselen één voor één nader uitgelegd. Aan de hand van die nadere uitleg kun je bepalen of wat je zag bij zo'n verschijnsel past.

stadsverlichting.

In de meeste steden gaat er nogal wat kunstlicht naar boven, zonder een sterke voorkeur voor de richting (zoals schijnwerpers die wel hebben). Dat licht verlicht vaak wolken die boven de stad hangen, of wordt door stofdeeltjes in de lucht alle kanten op verstrooid. Van grote afstand gezien lijkt er dan een bel van licht over de stad te hangen.

De glastuinbouw is een andere grote bron van luchtverlichting. In veel kassen worden 's nachts sterke lampen gebruikt, en een deel van het licht ontsnapt naar boven, waar het een wolkenlaag kan verlichten of door verstrooiing een lichtbel kan vormen. Vaak is het licht uit zo'n kas wat meer recht naar boven gericht dan het licht uit een stad, waardoor de effecten wat meer op die van een schijnwerper lijken. Sommige glastuinbouwgebieden geven meer licht af naar boven dan een flinke stad.

een torennavigatielicht.

Sommige gebouwen zijn zo hoog dat ze een gevaar voor de luchtvaart vormen. Zulke gebouwen moeten aan hun bovenkant navigatielichten hebben die 's nachts knipperen en daarmee vliegtuigen waarschuwen.

een ster.

Een ster ziet eruit als een lichtpuntje aan de hemel. Door de altijd aanwezige kleine temperatuurvariaties in de lucht lijkt een ster te fonkelen: onregelmatig vele keren per seconde een heel klein beetje heen en weer te bewegen in willekeurige richtingen. Alle sterren samen vormen patronen (waaronder de sterrenbeelden) die gezamelijk langs de hemel lijken te schuiven en na bijna een dag weer naar dezelfde plaats aan de hemel terugkeren.

De helderste ster aan de hemel (Sirius) heeft een magnitude van −1,5. Van een zeer donkere plek af gezien (wat in Nederland eigenlijk niet meer te doen is) kan een mens met goede ogen sterren zien tot ongeveer magnitude 6. Vanuit een stedelijk gebied moet men al tevreden zijn als men sterren van magnitude 2 kan zien.

een planeet.

Een planeet is op het eerste gezicht niet te onderscheiden van een ster. De helderste planeten (Jupiter, Venus) vallen op omdat ze helderder kunnen worden dan de helderste ster (en Venus zelfs tot 13 maal zo helder), en omdat ze veel minder lijken te fonkelen dan sterren. Venus kan zo helder worden dat die planeet al aan de hemel te zien is lang voordat de hemel zo donker geworden is dat de sterren zichtbaar worden. Omdat Venus heel ver weg staat lijkt zij met je mee te bewegen, net als de Maan en de Zon.

Planeten bewegen net als de sterren langs de hemel, maar na vele dagen valt het op dat ze ook langzaam ten opzichte van de sterren bewegen.

de Maan.

De Maan beweegt langs de hemel met de sterren, maar beweegt ook tussen de sterren door, net als de planeten. Omdat de Maan zo ver weg staat lijkt zij met je mee te bewegen.

een schijnwerper.

Als een schijnwerper omhoog schijnt dan kan iets donkers in de lucht een deel van dat licht terugkaatsen en dus zichtbaar worden. Schijnwerpers kunnen op vaste plaatsen staan en altijd dezelfde kant op schijnen (bijvoorbeeld omhoog vanaf het provinciehuis in Den Bosch), maar kunnen ook tijdelijk ergens staan of ronddraaien (bijvoorbeeld om aandacht te trekken voor een discotheek of circus).

Als de lucht boven de schijnwerper leeg en schoon is, dan is de lichtbundel niet te zien. Als het een beetje heiig is, dan zullen piepkleine stofdeeltjes of waterdruppeltjes in de lucht een deel van het licht verstrooiien en dan kun je zien waar de lichtbundel is. Als de schijnwerper een stukje van de onderkant van een wolk raakt dan zul je daar een lichtvlek zien. Als de rest van de wolk niet verlicht wordt dan lijkt de lichtvlek zomaar in de lucht te hangen. Als de wolk beweegt dan kan de lichtvlek onverwacht naar boven of beneden gaan of van vorm veranderen. Als de richting van de schijnwerper veranderd wordt dan lijkt de lichtvlek ook heen en weer te bewegen (vaak in ingewikkelde combinaties van grote rondjes).

Als de wolk helemaal voorbij de lichtbundel beweegt, of de lichtbundel van richting verandert en dan ergens heen wijst waar geen wolken zijn, dan verdwijnt de lichtvlek plotseling. Als een andere wolk de lichtbundel raakt, of de lichtbundel een andere wolk, dan kan de lichtvlek weer plotseling verschijnen.

Als een klein ding zoals een vogel door de lichtbundel vliegt, dan zal dat ding eventjes verlicht worden, en dan even zichtbaar zijn.

een satelliet.

De meeste satellieten of kunstmanen hebben gebogen delen die zonlicht naar de Aarde kaatsen, van waar vandaan ze er uit zien als kleine lichtpuntjes die in een paar minuten in een rechte lijn door de hemel trekken. Omdat de meeste satellieten in een paar seconden om hun as draaien en niet precies bolvormig zijn zal de helderheid van satellieten vaak omhoog en omlaag gaan in een regelmatige periode van een paar seconden.

Als een satelliet de schaduw van de Aarde in gaat, dan weerkaatst hij plotseling geen zonlicht meer naar de Aarde toe, en lijkt de satelliet gezien vanaf de Aarde plotseling te verdwijnen. Als een satelliet de aardschaduw verlaat wordt hij net zo plotseling weer zichtbaar. Als de satelliet een voldoende hoge baan rond de Aarde heeft dan kan hij zelfs uren na zonsondergang en voor zonsopkomst nog zichtbaar zijn.

een vliegtuignavigatielicht.

De meeste vliegtuigen hebben navigatielichten aan diverse uiteinden die 's nachts knipperen. Als zo'n vliegtuig 's nachts op grote hoogte voorbij vliegt dan lijkt het op een regelmatig knipperend lichtpuntje (of groep van lichtpuntjes) dat in een rechte lijn langs de hemel trekt. Dit lijkt nogal op de beschrijving van hoe een satelliet er uit ziet. Je kunt een satelliet en een vliegtuig uit elkaar houden omdat (1) vliegtuignavigatielichten vaak sterk (rood) gekleurd zijn en satellieten vaak niet, (2) een satelliet er zelfs door een verrekijker uit ziet als een puntje, terwijl van zelfs een klein vliegtuig op 10 km afstand met een verrekijker nog gemakkelijk details te zien zijn (zoals de navigatielichten op elke vleugel), (3) een satelliet nooit geluid maakt maar een vliegtuig wel. Het geluid van een hoog vliegend vliegtuig kun je alleen maar horen vanaf een stille plek.

een vliegtuiglandingslicht.

Als vliegtuigen gaan landen dan steken ze krachtige landingslichten aan die naar voren en schuin naar beneden wijzen. Omdat vliegtuigen nogal eens wat bochten moeten nemen om goed bij de landingsbaan uit te komen kunnen de landingslichten wel eens toevallig even naar jou schijnen, en dan zien ze er even een stuk helderder uit dan wanneer ze niet recht naar je schijnen. Uiteraard gebruiken vliegtuigen hun landingslichten meestal alleen in de buurt van een vliegveld waar ze gaan landen (of opstijgen).

een vallende ster.

Een vallende ster of meteoor trekt in een oogwenk een recht spoor langs de hemel, dat in de orde van 10 graden lang is. Dat spoor kan soms nog een paar tellen nagloeien. Sommige vallende sterren geven aan het einde nog een heldere flits. De meeste vallende sterren zijn veel zwakker dan de helderste sterren, maar sommige kunnen veel helderder zijn dan de helderste sterren.

Sommige mensen denken wel eens geluiden gehoord te hebben die iets met een vallende ster te maken hadden, maar zulke geluiden zijn erg zeldzaam, als ze al echt bestaan.

Vanaf een redelijk donkere plek kun je (als het onbewolkt is) elke nacht een paar vallende sterren zien. Op sommige tijden van het jaar zijn er "sterrenregens" waarin je vanaf een redelijk donkere plek een paar vallende sterren per uur kunt zien.

een satellietflits.

Sommige satellieten hebben naast gebogen delen ook grote platte spiegelende vlakken (bijvoorbeeld in de vorm van zonnepanelen). Als zo'n vlak precies goed staat ten opzichte van de Zon en de waarnemer, dan zal de satelliet veel meer zonlicht naar de waarnemer kaatsen dan de gebogen delen alleen kunnen doen. Omdat de satellieten meestal om hun as draaien zal de precies goede oriëntatie zeldzaam zijn en ook maar heel kort duren. Zo'n satelliet kan dus een plotselinge flits aan de hemel veroorzaken die maar een moment duurt maar wel veel helderder kan zijn dan alle sterren.

Op Aarde is er een vergelijkbare situatie als licht van de laagstaande Zon door een ruit van een ver gebouw naar jou gekaatst wordt. Als je dan even wacht of een paar stappen opzij doet dan is de flits al weer weg.

De Iridium-communicatiesatellieten staan er om bekend dat ze zulke flitsen kunnen veroorzaken.

een vliegtuigflits

Sommige delen van een vliegtuig zijn redelijk plat en kunnen daarom zonlicht naar de waarnemer spiegelen, als het vliegtuig precies de juiste stand heeft ten opzichte van de Zon en de waarnemer, net als voor een satellietflits. Zo'n vliegtuigflits door spiegeling komt in de praktijk alleen voor rond zonsondergang of zonsopkomst.

talen: [en] [nl]

//aa.quae.nl/nl/lichtverschijnselen.html;
Laatst vernieuwd: 2021-07-19